TOPLARDAMARLARA KATETER,PORT YERLEŞTİRİLMESİ VE ÇIKARILMASI

Nedir?

Santral venöz kateterizasyon, özellikle boyun bölgesinden giriş yapılmak üzere belli başlı büyük toplardamarlar içine ince borular yerleştirip, her an sıvı vermeye, ilaç vermeye, kemoterapi vermeye ve diyalize girmeye hazır damar bağlantısı kurulmasıdır.

Niçin Yapılır?

Kemoterapik ilaçların uygulanabilmesi için, ağızdan beslenmesi mümkün olmayan hastalarda damar yoluyla beslenmenin devam ettirilebilmesi için, vücut için gerekli sıvı-tedavi ve ilaçların verilebilmesi için, plazmaferez için ve hemodiyalize giriş yolu oluşturmak için yapılır.

Nasıl Yapılır?

Sağ ve sol internal juguler venler ( Boyunda şah damarının yanındaki ana toplardamarlar), sağ eksternal juguler vein, sol eksternal juguler ven sırasıyla tercih edilen giriş yerleridir. Bu damarlardan girişim sağlanamazsa çok istenmemekle beraber subklavyen venler ve periferik venler de tercih edilmek zorunda kalınabilir. Öncelikle girişim yapılacak bölge uyuşturulduktan sonra ultrasonografi ve flouroskopi  eşliğinde ince bir iğne yardımı ile toplardamara girilir ve üzerinden tel- ince borular yardımı ile kateterler ve portların uzantısı bırakılır. Bazı durumlarda özellikle tünelli kateterler ve portlar yerleştirilirken cilt altında tünel oluşturmak, cep oluşturmak ve dikiş ile sabitlemek gerekebilir.

İşleminin Riskleri ve Komplikasyonları

Komplikasyonları erken dönemde görülen ve geç dönemde görülen olmak üzere 2 gruba ayırabiliriz. Genel olarak en sık gözlenen komplikasyonlar şunlardır:

1. Kataterin yanlış yerde olması, yer değiştirmesi

2. Akciğer zarları arasında hava birikmesi (pnömotoraks)

3. Hava tıkacı (hava embolisi)

4. Büyük damarlarda ve kalpte yaralanma, delinme

5. Kateter ucunda tıkayıcı bant oluşması

6. Enfeksiyon, sellülit, abse gelişimi

7. Kateterle ilgili komplikasyonlar: büyük toplardamarlarda pıhtı ve tıkanıklık gelişmesi, kateterde kırılma-ezilme.

İşlemden önce Yapılması Gerekli İşlemler:

1- İşlemden önce hasta en az 8 saat aç olmalıdır. İşlemden 8 saat  önceye kadar sıvı alımı devam etmelidir. Bundan sonra sıvı alımı damar yoluyla yapılacaktır. Acil durumda bu şart aranmaz.

2- İşlemden önce kanın pıhtılaşma özelliklerini gösteren hemostaz testleri (INR, APTT, fibrinojen, trombosit sayımı) ve kan ile bulaşan hastalıklar için (Hbs, HIV ve HCV) testler yapılmış olmalıdır. Hemostaz testleri istenilen seviyede değilse pıhtılaşmayı önleyen ilaçların alımının kesilmesi ve uygun tedavi verilmesi gerekir. Oral antikoagülan ilaç kullanan hastalar işlemden 3-4 gün önce ilaçlarını kesmelidirler.

 3- Kullanılan kontrast madde böbrek hasarı oluşturabileceğinden BUN, kreatinin testleri de yapılmış olmalıdır.

 4- İşlem öncesinde hastanın sürekli kullandığı kalp ve tansiyon ilaçları gibi ilaçları almasına devam etmelidir. Hasta ilaçlarını sabahları alıyorsa az bir miktar suyla içmelidir.

5- Şeker hastası olanlar şeker hastalığı ile ilgili kan şekeri düşürücü ilaçları, aç kaldıkları için almamalıdırlar. Şeker düşürücü olarak metformin(glucophage) kullanan hastalar mutlaka durumu doktoruna bildirmeli, bu ilaç işlemden önce ve sonra 48 saat kullanılmamalıdır.

6- Bazı  işlemler öncesinde  damardan veya kalçadan koruyucu antibiyotik yapılabilir.

7- İşlem öncesi radyoloji servisine indirilmeden önce ya da işlem öncesi paranteral (damardan veya kas içerisine)sakinleştirici veya gerekirse diğer ilaçlar verilir. Sakinleştirici sizi rahatlatacak ,uyuklamaya neden olmasına rağmen muhtemelen işlem sırasında uyanık olacaksınız.

8- Daha önce yapılmış girişimler detaylı olarak değerlendirilecek ve önceki hikaye detaylı bir şekilde alınacaktır.

9- İşlemler ultrasonografi ve floroskopi eşliğinde yapılacaktır.

10- İşlem uygulanacak bölgenin temizliği ,sterilizasyonu sağlanmalıdır.

İşlemden Sonra Yapılması Gerekli İşlemler

    Katerin ucunun doğru yerde olduğu doğrulanmalıdır.Kateter ve portların bakımı, yıkanması düzenli olarak yapılmalıdır.

 İşlemden sonra aksi söylenmedikçe yemek yenilebilir. Kontrast maddenin bazı yan etkilerinin oluşmaması için bol miktarda sıvı alımı faydalı olacaktır. Hasta bir süre hastanede gözlem altında tutulacaktır.