İNFERİOR VE SUPERİOR VENA KAVAYA, KARACİĞER TOPLARDAMARLARINA (HEPATİK VENLER) BALON-STENT UYGULAMALARI

Nedir?

Superior Vena Kava (SVK), sağ ve sol boyun bölgesinden-üst ekstremitelerden yani vücusun kalbin yukarısındaki kısımlardan kanı toplayan ve sağ kalp boşluğuna getiren ana geniş toplardamardır. Inferior Vena Kava(IVK) ise vücudun kalbin aşağısından kalan kısmından, bacaklardan iç organlardan kanı toplatan ve sağ kalp boşluğuna getiren ana geniş toplardamardır.  Hepatik venler(HV) karaciğerden gelen kanı önce inferior vena kavaya ordan da sağ kalp boşluğuna boşaltan damarlardır. Bu damarlardaki tıkanıklıklar ve darlıklar akut yani ani gelişen ve kronik yani zaman içinde gelişenler olmak üzere 2 gruba ayrılabilir. Her iki durumda da müdahele gereklidir. SVK,IVK,HV darlıkları ve tıkanıklıkları,  çevre organlardaki tümörlerin basısına, daha önce uygulanmış radyoterapi-kemoterapi tedavisine, daha önce uygulanmış girişimlere, çevre organlardaki hastalıkların yayılımına, lenf nodlarının basısına, kronik pıhtılaşma sürecine, gebeliğe  ve benzer pek çok nedene bağlı olabilir. SVK darlık-tıkanıklığının başlıca semptomu nefes almaktaki problemlerdir. Bunun yanında öksürük, başağrısı, yüzde-ellerde-kollarda-boyunda şişme (Michelin lastiği adamı),  toplardamarlarda belirginleşme gibi şikayetler izlenebilir. Tanısı fizik muayene ve görüntüleme yöntemleri ile konur. IVK darlık-tıkanıklığı , vücudun alt yarısında ödemle karakterize şişliğe, kalbin hızlı atmasına, yatar pozisyonda iken tansiyon düşmesine, karaciğer büyümesine, normalde kapalı durumda olan pasiv damarların açılmasına ve belirginleşmesine, karaciğer dokusunda sertleşme ve yapışıklıkların oluşmasına neden olabilir. HV tıkanıklıkları-darlıkları tutulum yerine göre ve tutulan damar sayısına göre değişmekle birlikte, karın ağrısına, sarılığa, karaciğer büyümesine, karın içinde sıvı toplanmasına (asit), ve nihayetinde beyninde toksik madde birikimine bağlı olarak bilinç bozulmasına neden olabilir. Bu tıkanıklıkların-darlıkların tedavisinde günümüzde ilaç tedavisinden sonra girşimsel radyolojik damar içi tedaviler tercih edilmektedir.

Niçin Yapılır?

Hastada gelişen semptomları yok etmek, hastanın olası ciddi risklerle ve ölümle karşı karşıya kalmasını engellemek, yaşam kalitesini arttırmak ve başkalarına bağımlılığını azaltmak amacıyla balon-stent uygulamaları yapılmaktadır.

Nasıl Yapılır?

SVK darlıkları için hastaya uygun pozisyon verildikten sonra ve sterilizasyondan sonra boyundaki veya koldaki ana toplardamardan veya kasıktaki ana toplardamardan ince borular ve teller yardımı ile girilerek darlık-tıkanıklık görüntülenir. İnce kaygan teller yardımı ile darlık-tıkanıklık geçilmeye çalışılır. Geçildikten sonra bu alan balon yardımı (normal balon, yüksek basınçlı balon, kesici balon)  ile ve gereğinde stent yardımı ile açılır. IVK ve HV darlık-tıkanıklıkları için de aynı yöntemler sözkonusudur. Bazen HV darlık-tıkanıklıklarını açmak için karaciğer içine ciltten girilerek tıkalı damarı bulmak ve tedaviyi buradan yönlendirmek gerekebilir. Yine bazen TIPS uygulaması gerekli olabilir. TIPS uygulaması ilgili bölümde detaylı olarak anlatılmıştır.

İşleminin Riskleri ve Komplikasyonları

1- Giriş yerinde kanama

2- Kontrast maddeye bağlı reaksiyonlar

3- İnfeksiyon, abse, sepsis

4- Stentlerde kırılma, bükülme, yer değiştirme, kritik damarlarda ve kalpte tıkanıklık oluşturabilme

5- Damarlarda yaralanma, zedelenme, iç kanama

6- Aritmi, hipotansiyon

Önce Yapılması Gerekli İşlemler:

1- İşlemden önce hasta en az 8 saat aç olmalıdır. İşlemden 8 saat  önceye kadar sıvı alımı devam etmelidir. Bundan sonra sıvı alımı damar yoluyla yapılacaktır. Acil durumda bu şart aranmaz.

2- İşlemden önce kanın pıhtılaşma özelliklerini gösteren hemostaz testleri (INR, APTT, fibrinojen, trombosit sayımı) ve kan ile bulaşan hastalıklar için (Hbs, HIV ve HCV) testler yapılmış olmalıdır. Hemostaz testleri istenilen seviyede değilse pıhtılaşmayı önleyen ilaçların alımının kesilmesi ve uygun tedavi verilmesi gerekir. Oral antikoagülan ilaç kullanan hastalar işlemden 3-4 gün önce ilaçlarını kesmelidirler.

 3- Kullanılan kontrast madde böbrek hasarı oluşturabileceğinden BUN, kreatinin testleri de yapılmış olmalıdır.

 4- İşlem öncesinde hastanın sürekli kullandığı kalp ve tansiyon ilaçları gibi ilaçları almasına devam etmelidir. Hasta ilaçlarını sabahları alıyorsa az bir miktar suyla içmelidir.

5- Şeker hastası olanlar şeker hastalığı ile ilgili kan şekeri düşürücü ilaçları, aç kaldıkları için almamalıdırlar. Şeker düşürücü olarak metformin(glucophage) kullanan hastalar mutlaka durumu doktoruna bildirmeli, bu ilaç işlemden önce ve sonra 48 saat kullanılmamalıdır.

6- Bazı işlemler öncesi damardan veya kalçadan koruyucu antibiyotik yapılabilir.

7- İşlem öncesi radyoloji servisine indirilmeden önce ya da işlem öncesi paranteral (damardan veya kas içerisine)sakinleştirici veya gerekirse diğer ilaçlar verilir. Sakinleştirici sizi rahatlatacak ,uyuklamaya neden olmasına rağmen muhtemelen işlem sırasında uyanık olacaksınız.

Sonra Yapılması Gerekli İşlemler

     İşlem bittikten sonra giriş yeri el ile basılarak kanama durdurulacaktır. Kanama durdurulduktan sonra tekrar kanama olmaması için, giriş yeri üzerine kum torbası konacaktır.

     Hasta işlem sonrası en az 4 saat yatakta yatacaktır. İşlemden sonra aksi söylenmedikçe yemek yenilebilir. Kontrast maddenin bazı yan etkilerinin oluşmaması için bol miktarda sıvı alımı faydalı olacaktır. Hasta bir süre hastanede gözlem altında tutulacaktır.