HEMODİYALİZ FİSTÜL DARLIK VE TIKANIKLIKLARININ DAMAR İÇİ YOLLA TEDAVİSİ

Hemodiyalize giren hastaların büyük problemi:  Fistüllerinin tıkanması veya daralması. Ameliyatsız çözüm önerileri

Nedir?

Hemodiyaliz  böbrek yetmezliği olan hastalarda uygulanan bir kan temizleme yöntemidir. Amacı aşırı sıvıların, toksik maddelerin ve atık maddelerin vücuttan uzaklaştırılmasıdır. Hastalara hemodiyaliz uygulayabilmek için damar giriş yolu ve damar çıkış yolu bağlantılarının olması gerekmektedir. Bu da başlıca 3 yöntemle sağlanır. Bunlar: santral venöz yollara kateter bırakma (büyük toplardamarlara ince borular bırakma), cerrahi olarak ; sentetik greftlerle; cerrahi olarak atardamar ile toplardamar arasında direkt bağlantı kurmakla geliştirilen arteriovenöz fistül ile sağlanabilir. En sık kullanılan yöntem arteriovenöz fistül oluşturmaktır fakat arteriovenöz fistül oluşturmak cerrahi olarak mümkün değilse bu bağlantı sentetik greftler yardımı ile yapılır. Santral venöz katater bırakma ancak kısa dönem uygulamalar için yapılmaktadır. Bunun nedeni uzun süre kateter bırakmaya bağlı komplikasyonlardır. Oluşturulan arteriovenöz fistül ve sentetik greft bağlantıların nedeni toplardamardaki kan akımını ve basıncını arttırarak damarın güçlenmesini ve duvarının kalınlaşmasınıu sağlamaktır. Böylece hemodiyaliz için tekrar tekrar yapılması gereken toplardamar girişleri daha güvenli ve komplikasyonsuz bir şekilde oluşturulabilecektir.

Fistülün süreci nedir?

Oluşturulan arteriovenöz fistüller ve sentetik greftler zamanla daralma gösterebilir veya tıkanabilir. Bu ise hemodiyaliz için gerekli kan basıncını ve hacmini düşürerek hastanın hemodiyalize girmesine engel teşkil eder. Oluşan pıhtıların, daralmaların ve tıkanıklıkların tedavisi için girişimsel radyolojik olarak tromboliz (pıhtı eritilmesi), trombektomi (pıtının dışarı çıkarılması), balon uygulama ve stent uygulama yapılabilir. Bunlardaki temel amaç hemodiyaliz yolunu açık tutmaktır.

Niçin Yapılır?

Oluşturulan fistüllerdeki darlık ve tıkanıklıklar hastanın hemodiyalize girmesine engeldir. Çünkü bu patolojiler kan akımında ciddi azalmaya neden olabilirler. Bu girişimlerin bir başka amacı ise fistüllerin ve sentetik greftlerin uzun ömürlü olabilmesini sağlamaktır. Cerrahi prosedürleri tekrarlamaktansa oluşan patolojiyi ortadan kaldırıp fistül ve sentetik greft açıklığını ve uzun süre dayanıklılığını sağlamak daha güvenli-etkin ve tercih edilen bir yöntemdir.

Nasıl Yapılır?

Hastaya uygun pozisyon verdikten ve sterilizasyondan sonra pıhtı varsa ince boru kateter ve teller yardımı ile girilerek pıhtı eritici tedavi bu ince borular yardımı ile uygulanır. Bir başka yöntem ise pıhtıların mekanik olarak eritilmesi ve dışarı çıkarılmasıdır. Bunlar için özel tasarlanmış kateterler (borular ) mevcuttur.  Bazen pıhtının içinden ince bir telle geçip balon uygulandıktan sonra bu yöntemler tekrarlanabilir. Darlıklar içinse öncelikle farklı özelliklerde balonlar kullanılır. Bu balonlar yüksek dirençli ve yüksek basınçlara çıkabilen balonlardır. Bazen yan tarafında ince kesici bıçaklar olan balonlar da kullanılabilir. Bunlar yeterli olmazsa hemodiyaliz yolunu açmak için stent uygulanabilir.

İşleminin Riskleri ve Komplikasyonları Nelerdir?

Nadir de olsa işleme bağlı kanama, enfeksiyon, pıhtı oluşumu, damarlarda zedelenme, kontrast maddeye bağlı komplikasyonlar ve ağrı oluşabilir.

Önce Yapılması Gerekli İşlemler:

1- İşlemden önce hasta en az 8 saat aç olmalıdır. İşlemden 8 saat  önceye kadar sıvı alımı devam etmelidir. Bundan sonra sıvı alımı damar yoluyla yapılacaktır. Acil durumda bu şart aranmaz.

2- İşlemden önce kanın pıhtılaşma özelliklerini gösteren hemostaz testleri (INR, APTT, fibrinojen, trombosit sayımı) ve kan ile bulaşan hastalıklar için (Hbs, HIV ve HCV) testler yapılmış olmalıdır. Hemostaz testleri istenilen seviyede değilse pıhtılaşmayı önleyen ilaçların alımının kesilmesi ve uygun tedavi verilmesi gerekir. Oral antikoagülan ilaç kullanan hastalar işlemden 3-4 gün önce ilaçlarını kesmelidirler.

 3- Kullanılan kontrast madde böbrek hasarı oluşturabileceğinden BUN, kreatinin testleri de yapılmış olmalıdır.

 4- İşlem öncesinde hastanın sürekli kullandığı kalp ve tansiyon ilaçları gibi ilaçları almasına devam etmelidir. Hasta ilaçlarını sabahları alıyorsa az bir miktar suyla içmelidir.

5- Şeker hastası olanlar şeker hastalığı ile ilgili kan şekeri düşürücü ilaçları, aç kaldıkları için almamalıdırlar. Şeker düşürücü olarak metformin(glucophage) kullanan hastalar mutlaka durumu doktoruna bildirmeli, bu ilaç işlemden önce ve sonra 48 saat kullanılmamalıdır.

6- Bazı işlemler öncesi damardan veya kalçadan koruyucu antibiyotik yapılabilir.

7- İşlem öncesi radyoloji servisine indirilmeden önce ya da işlem öncesi paranteral (damardan veya kas içerisine)sakinleştirici veya gerekirse diğer ilaçlar verilir. Sakinleştirici sizi rahatlatacak ,uyuklamaya neden olmasına rağmen muhtemelen işlem sırasında uyanık olacaksınız.

Sonra Yapılması Gerekli İşlemler

     İşlem bittikten sonra giriş yeri el ile basılarak kanama durdurulacaktır. Kanama durdurulduktan sonra tekrar kanama olmaması için, giriş yeri üzerine bandaj konacaktır.

     Hasta işlem sonrası en az 4 saat yatakta. İşlemden sonra aksi söylenmedikçe yemek yenilebilir. Kontrast maddenin bazı yan etkilerinin oluşmaması için bol miktarda sıvı alımı faydalı olacaktır. Hasta bir süre hastanede gözlem altında tutulacaktır. Komplikasyonlar açısından hasta yakından takip edilecektir.

Hastalarca sık sorulan sorular

1- Hemodiyaliz fistülümün iyi çalışmadığını nasıl anlayabilirim?

Normalde fistülün olduğu atardamarla toplardamar bağlantı yerinde elinizi koyduğunuzda bir titreşim hissedersiniz. Bu yüksek akımlı atardamar kanının nispeten dar bir yerden geçmesine bağlıdır. Bu titreşim hissinde azalma veya kaybolma olursa hemen takip eden doktorunuza başvurmalısınız.

2- İşlem öncesinde hangi tetkikler gerekli?

İşlem öncesinde doktorlarınız tarafından yapılacak ayrıntılı değerlendirme, ultrason ve doppler ultrason incelemeleri, bazen bilgisayarlı tomografi, manyetik rezonans veya dsa anjiyografi incelemeleri gerekli olabilir.

3- Bu fistül sorunları cerrahi olarak da düzeltilebilir mi?

Evet düzeltilebilir ama iyileşme süresi daha uzundur. Ameliyatsız damar içi çözümler daha hızlı daha konforlu ve iyileşme süresinin daha kısa olduğu yöntemlerdir.

4- Fistül veya greftteki sorunlar açıldıktan sonra tekrarlar mı?

Evet bu ihtimal her zaman vardır. Problemler tekrarlasa bile tekrar ameliyatsız damar içi yöntemlerle müdahele edilebilir.

5-  Problemler sadece fistül veya greft çevresinde mi görülür?

Hayır. Bazen fistülün veya greftin olduğu bölgeye gelen atardamarların en yukarı veya aşağı kısmında yine aynı şekilde bu bölgeden giden toplardamarların en yukarı ve aşağısında darlık, tıkanıklık, kanama veya pıhtı gözükebilir. Bu bölgelere yönelik de damar içi ameliyatsız tedavi yöntemleri uygulanmaktadır.

6- işlem ne kadar sürer?

Patolojiye bağlı olarak işlem yarım saat ile 1.5 saat arasında sürebilir.

7- Nasıl tedavi olabilirim?

Takip eden doktorunuzun yönlendirmesi ile bizim kliniğimiz veya girişimsel radyoloji kliniği bulunanhastanelerde tedavi olabilirsiniz. İletişim için sekreterliklerle bağlantıya geçebilirsiniz.