BACAK-KOL VE İÇ ORGAN DAMAR ANEVRİZMALARININ (BALONLAŞMALARININ) VE DİSSEKSİYONLARININ (YIRTILMALARININ) ENDOVASKÜLER(DAMAR İÇİ YOLLA) YOLLA TEDAVİSİ

Nedir?

Anevrizma ya da balonlaşma bir damarın olması gerekenden daha fazla genişlemiş olma durumu; balonlaşmasıdır. Disseksiyon bir damarın yırtılarak tıkanıklığa veya kanamaya neden olmasıdır. Anevrizmalar başlıca gerçek (tüm damar katmanlarının içerildiği) ve yalancı (pseudoanevrizma, tüm katmanların içerilmediği) anevrizmalar şeklinde iki gruba ayrılabilirler. 2 cm nin üstündeki anevrizmaların genellikle tedavi edilmesi önerilir.

Niçin Yapılır?

Balonlaşan damar yapısının duvarı zayıflar ve genişledikçe patlama riski artar. Patlayan balonlaşmalar çok ciddi problemlere yol açabilir. Bu nedenle patlama riski bulunan balonlaşmaların tedavi edilmesi gerekir.Damar yırtılmaları (disseksiyonlar), besledikleri alanda tıkanma oluşturarak doku ölümüne ve veya iskemik değişiklikler dediğimiz beslenme bozukluğuna bağlı problemlere neden olabilirler. Yırtılmalar aynı zamanda dışarı doğru uzanarak (rüptür) kanamaya, neden olabilirler.

Nasıl Yapılır?

Balonlaşmanın ve yırtılmanın şekline , yerleşim yerine, genişliğine göre farklı tedavi seçenekleri mevcuttur. Genelde tercih edilen damar içi tedavi yöntemleri arasında kasıktan bir kılıfla ve ince teller ve borular yardımı ile girerek, anevrizma veya yırtılmanın olduğu bölgeye ulaşarak,  görüntüleme yapıldıktan sonra, anevrizmalar için coil (metalik pıhtılaştırıcı sarmallar) veya kaplı stent (örtülü metalik boru), vasküler plug ( metalik kafes şeklinde pıhtılaştırıcı tıkaç), Glue veya etilen vinil alkol (sıvı tıkayıcı ajanlar), trombin enjeksiyonu (doğal pıhtılaştırıcı faktör) ; yırtılmalar için kapsız stent (örtüsüz metalik boru) veya kaplı stent(örtülü metalik boru) , yerleştirmek vardır. Amaç balonlaşmayı veya yırtılmayı ekarte ederek patlamasına, damar tıkanıklığına neden olmasına engel olmak ve normal doku beslenmesinin devam ettirilmesini sağlamaktır.

İşleminin Riskleri ve Komplikasyonları

İşlem sırasında yaşınıza ve mevcut sağlık durumunuza bağlı olarak aşağıdaki bazı riskler ve istenmeyen durumlar ortaya çıkabilir

1- Kontrast madde reaksiyonları:

            a) Anafilaktoid reaksiyon: Ciddi alerji benzeri reaksiyondur, ölüme yol açabilir.              

            b) Solunum yollarında spazm ve ödem: Solunum sıkıntısına yol açar.

c)Hafif alerjik reaksiyonlar: Aksırma, göz yaşarması, vücutta kızarıklık, ürtiker(kurdeşen).

d) Enjeksiyon yapılan yerde sıcaklık hissi, ağrı.

e) Bulantı, kusma.

f) Böbrek yetmezliği. Oluşan yetmezliğin çoğunluğu geçicidir. Hastaların çok düşük bir kısmında kalıcı böbrek yetmezliği ve tedavi gerekebilir.

g) Kalp ritim bozuklukları, tansiyon düşüklüğü

h) Epilepsi(sara nöbeti).

İstenmeyen bu durumlar 1000 hastada 2 - 5 arasında görülür. Ölüm oldukça nadirdir. Her 250.000 – 400.000 işlemde bir hasta yapılan tüm girişimlere rağmen ölebilir.

2- Giriş yeri ile ilgili komplikasyonlar:

          a)Girişin olduğu kesi yerinde enfeksiyona bağlı; kızarıklık, ağrı akıntı veya abse oluşabilir.

          b)Diseksiyon(damar duvarında ayrılma)

          c)Damar tıkanması veya daralması. Cerrahi veya anjiografi yoluyla tedavi gerektiren beslenme bozukluğu ortaya çıkabilir.

           d)Anevrizma( damar cidarındaki zayıflamış bölgesinde oluşan keselenme), psödoanevrizma(Atardamardaki giriş yeri kapanmaması ile damar çevresinde oluşan keselenme), kanama, sinir zedelenmesi.

           e)Arteriyovenöz fistül (atardamarla toplardamar arasında bağlantı oluşması) buna bağlı girilen uzuvda cerrahi veya anjiografi yoluyla tedavi gerektiren beslenme bozukluğu ve şişlik ortaya çıkabilir.

          f)Kateterin geçtiği damarda önceden daralma olması nedeniyle kateterin damarda akımın kesilmesine neden olması veya kateter veya tel manüplasyonu ile diseksiyon, spazm veya  pıhtılaşma veya pıhtının kopması neticesinde damarların beslediği alanda geçici veya kalıcı hasar oluşması. Bu durumda acil cerrahi veya anjiyografi yoluyla tedavi gerekebilir.

          g) Kanama. Kanama kasık bölgesinde olduğu gibi karın içine de olabilir.

3- Kateter ile ilgili komplikasyonlar:  

          a)Kılavuz tel veya kateterin koparak damar içinde kalması

          b) Tel veya kateterin damar duvarı içine girmesi ile damar duvarında ayrılma(diseksiyon)

4- Genel komplikasyonlar:

           a)Ağrı

           b)Vazovagal reaksiyon(baygınlık)

5- Kullanılan materyallerle ilgili komplikasyonlar

1-      Yer değiştirme

2-      Kırılma

3-      Hedefte olmayan bir alanın kapatılması ve buna bağlı beslenme bozuklukları

4-      enfeksiyon

5-      abse

6-      anevrizmalarda yırtılma ve kanama

7-      ölüm <%1

İşlem öncesi yapılması gerekli işlemler:

1- İşlemden önce hasta en az 8 saat aç olmalıdır. İşlemden 8 saat  önceye kadar sıvı alımı devam etmelidir. Bundan sonra sıvı alımı damar yoluyla yapılacaktır. Acil durumda bu şart aranmaz.

2- İşlemden önce kanın pıhtılaşma özelliklerini gösteren hemostaz testleri (INR, APTT, fibrinojen, trombosit sayımı) ve kan ile bulaşan hastalıklar için (Hbs, HIV ve HCV) testler yapılmış olmalıdır. Hemostaz testleri istenilen seviyede değilse pıhtılaşmayı önleyen ilaçların alımının kesilmesi ve uygun tedavi verilmesi gerekir. Oral antikoagülan ilaç kullanan hastalar işlemden 3-4 gün önce ilaçlarını kesmelidirler. İşlem öncesinde balonlaşma ve yırtılmaların doppler USG, BT anjiyografi, MR anjiyografi gibi yöntemlerle detaylı bir şekilde incelenmiş ve ortaya konmuş olması tercih edilen bir durumdur.

 3- Kullanılan kontrast madde böbrek hasarı oluşturabileceğinden BUN, kreatinin testleri de yapılmış olmalıdır.

 4- İşlem öncesinde hastanın sürekli kullandığı kalp ve tansiyon ilaçları gibi ilaçları almasına devam etmelidir. Hasta ilaçlarını sabahları alıyorsa az bir miktar suyla içmelidir.

5- Şeker hastası olanlar şeker hastalığı ile ilgili kan şekeri düşürücü ilaçları, aç kaldıkları için almamalıdırlar. Şeker düşürücü olarak metformin(glucophage) kullanan hastalar mutlaka durumu doktoruna bildirmeli, bu ilaç işlemden önce ve sonra 48 saat kullanılmamalıdır.

6- Bazı embolizasyon işlemleri öncesi damardan veya kalçadan koruyucu antibiyotik yapılabilir.

7- İşlem öncesi radyoloji servisine indirilmeden önce ya da işlem öncesi paranteral (damardan veya kas içerisine)sakinleştirici veya gerekirse diğer ilaçlar verilir. Sakinleştirici sizi rahatlatacak ,uyuklamaya neden olmasına rağmen muhtemelen işlem sırasında uyanık olacaksınız.

İşlemden Sonra Yapılması Gerekli İşlemler

     İşlem bittikten sonra giriş yeri el ile basılarak kanama durdurulacaktır. Kanama durdurulduktan sonra tekrar kanama olmaması için, giriş yeri üzerine kum torbası konacaktır.

     Hasta işlem sonrası en az 4 saat yatakta yatacaktır ve bacağını bükmeden düz olarak yatacaktır. Bu süre zarfında ihtiyaçları için kalkmayacaktır. İşlemden sonra aksi söylenmedikçe yemek yenilebilir. Kontrast maddenin bazı yan etkilerinin oluşmaması için bol miktarda sıvı alımı faydalı olacaktır. Hasta bir süre hastanede gözlem altında tutulacaktır.